Westervoort herdenkt 79 jaar na dato operatie Quick Anger

WESTERVOORT - Bijna tachtig jaar geleden staken 20.000 geallieerden de IJssel in Westervoort over voor de bevrijding van Arnhem. Twaalf van hen brachten het hoogste offer voor onze vrijheid: hun leven. Vele Westervoorters herdachten op 13 april deze ‘vergeten slag’: operatie Quick Anger.

Tientallen militaire voertuigen verzamelden zich ’s morgens bij Huize Vredenburg voor een rondrit door de Liemers. Bestuurd door chauffeurs in uniformen uit de Tweede Wereldoorlog. Om 14.00 uur kwamen zij aan bij het monument op de Veerdam voor de officiële plechtigheid. 

In de Uiterwaarden, een gebied dat rust en vrede uitstraalt. Hoe anders was dat op 12 april 1945 vertelde burgemeester Van Hout in zijn toespraak. “Duizenden militaire voertuigen, tanks, jeeps en carriers stonden drie rijen dik in een lange file opgesteld. Soldaten sliepen in gevechtsuitrusting naast hun voertuigen, klaar voor actie. Het rustige en landelijke Westervoort en omgeving was oorlogsgebied.”
Na de mislukte Operatie Market Garden lukte de geallieerde sprong over de IJssel nu wél. Van Hout: “Maar de prijs van die bevrijding was hoog, terugkerende bewoners troffen een compleet verwoeste stad aan. Ook ons dorp lag er zwaar beschadigd bij. Huizen en boerderijen waren, kapotgeschoten, de kerken nagenoeg verwoest, de bruggen opgeblazen, honden en katten die verwilderd door de straten zwierven op zoek naar eten. En de doordringende stank van een verwoest gebied, een geur die in je al je vezels trok en lange tijd bleef hangen.”

Walter IJbema en de Historische Kring Westervoort ijverden met succes voor een jaarlijkse herdenking van de operatie die zo belangrijk was voor de bevrijding van Nederland, maar altijd in de schaduw stond van Operatie Market Garden. Filmmakers Paul Haans en Sascha Wensveen gaven Operatie Quick Anger twee jaar geleden letterlijk een gezicht met de documentaire ‘De Vergeten Slag, Operation Quick Anger’. Dat de bewustwording onder Westervoorters dat vrijheid niet vanzelfsprekend is, leeft en groeit, bleek uit de opkomst.
Na een woordje van Joop Schuilenburg, voorzitter van de Historische Kring Westervoort, de toespraak van de burgemeester en een prachtig gedicht van Herman Delwig legden de burgemeester, Anke Bakker van de Historische Kring Westervoort, leerlingen van IKC De Hoge Hoeve en mannen van de Stichting The Dutch Polar Bears, kransen op het monument. Niet alleen de Nederlandse driekleur werd daarna omhoog gehesen, ook de Canadese en Engelse vlag gingen de lucht in. Achtereenvolgens het Wilhelmus, het Canadese en Engelse volkslied doorbraken de weidse stilte. Met dank aan OBK.
Arend van Hout: “Deze dagen wordt onze brug opnieuw in rood-wit en rood wit-blauw verlicht, de kleuren van onze vlag en die van onze bevrijders. Die bevrijding, dat moment en allen die daar aan bijdroegen herdenken we en zullen we nooit vergeten.”

Toespraak burgemeester Arend van Hout ter gelegenheid van de herdenking van ‘Operation Quick Anger’, 13 april 2024

We staan hier op een historische plek en we staan vandaag stil bij een historisch moment.

Jarenlang maakte deze plek en wat zich hier op 12 april 1945 had afgespeeld geen deel uit van het collectieve geheugen. Op zich ook niet zo verwonderlijk want door een gedwongen evacuatie waren er ook geen inwoners meer die getuige waren van wat hier destijds plaatsvond. Dat hier na de mislukte luchtlandingen van september 1944, na Market Garden, in april ‘45 de tweede slag om Arnhem werd ingezet. Operation Quick Anger, die wat vergeten slag die leidde tot de bevrijding van Arnhem en West-Nederland. Opnieuw hebben we bij deze herdenking prachtig voorjaarsweer, staan we in onze mooie uiterwaarden, een gebied dat rust en vrede uitstraalt. Nederland op zijn mooist. 

Westervoort als frontlijngebied zag er toen compleet anders uit. In die eerste weken van april stonden 20.000 geallieerde soldaten hier klaar voor de oversteek. Duizenden militaire voertuigen, tanks, jeeps en carriers stonden drie rijen dik in een lange file opgesteld. Soldaten sliepen in gevechtsuitrusting naast hun voertuigen, klaar voor actie. Het rustige en landelijke Westervoort en omgeving was oorlogsgebied. 

De geallieerde sprong over de IJssel slaagde, Arnhem werd nu wél bevrijd. De geallieerde soldaten zeiden dan ook: “Arnhem, a city so nice, we liberated it twice.” Maar de prijs van die bevrijding was hoog, terugkerende bewoners troffen een compleet verwoeste stad aan. Ook ons dorp lag er zwaar beschadigd bij. Huizen en boerderijen waren, kapotgeschoten, de kerken nagenoeg verwoest, de bruggen opgeblazen, honden en katten die verwilderd door de straten zwierven op zoek naar eten. En de doordringende stank van een verwoest gebied, een geur die in je al je vezels trok en lange tijd bleef hangen.

De wederopbouw van Nederland zou jaren in beslag gaan nemen. En zeker die eerste jaren stond alles in het teken van herstel en was er nauwelijks ruimte voor wat mensen was overkomen, was er weinig plaats voor het immense verdriet om hen die de oorlog niet hadden overleefd. Pas later kwam daar meer aandacht voor, in de vorm van herdenkingen, documentaires, persoonlijke verhalen, speelfilms, boeken, monumenten, kunstwerken, dagboeken, lespakketten op scholen, of overlevenden die daar hun verhaal vertelden. 

Die aandacht voor wat toen gebeurde, die oorlog die samenlevingen en het leven van miljoenen mensen verwoestte, die aandacht is vandaag, bijna 80 jaar na het einde van de oorlog, allerminst afgenomen.

Vorige week maakte ik met mijn gezin onder leiding van een stadsgids een wandeling in Amsterdam waarbij de Joodse geschiedenis van Mokum centraal stond. Mokum, een joods woord dat stad, maar ook veilige haven betekent…Op het nationaal holocaust monument in die stad staan de namen van 102.000 Joden die vanuit Nederland naar de vernietigingskampen werden afgevoerd. Zij die nooit meer terugkwamen en nooit een graf hebben gekregen. Tot aan september 2021 kende Nederland geen monument waar elk individueel slachtoffer van de Holocaust met naam en toenaam wordt genoemd. Keetje Brandon, 84 jaar, Eveline Bril, 20 jaar, Herman de Brave, 1 jaar en wat dichter bij ons: David en Sara Northeimer uit Lobith met hun zoontje Harry, 5 jaar oud.

De verschrikkingen van de oorlog in Oekraïne, de meedogenloze strijd in in Israël en Gaza, de complete vernietiging van mensen en menselijke waardigheid. Als de oorlog daar ooit tot een einde komt, natuurlijk de slachtoffers, maar ook hoeveel generaties daarna zullen dan nog steeds met de gevolgen van die oorlogen geconfronteerd worden? Daarmee worstelen, daar aandacht aan willen geven? Moeten geven, om het te verwerken? In de vorm van herdenkingen, documentaires, persoonlijke verhalen, speelfilms, boeken, monumenten, schilderijen, gedichten, beelden, dagboeken, lespakketten op scholen, of overlevenden die daar hun verhaal komen vertellen. 

Dit jaar is het 79 jaar geleden dat voor óns de oorlog eindigde. Daar besteden we elk jaar veel aandacht aan. Terecht, want vrijheid, in vrede mogen leven in een vrij en democratisch land is een groot goed, een voorrecht waar we ons dagelijks bewust van moeten zijn. Iets waar we gezamenlijk ook verantwoordelijk voor zijn en samen zorg en inhoud aan moeten geven. Want vrijheid is niet vanzelfsprekend.
Deze dagen wordt onze brug opnieuw in rood-wit en rood wit-blauw verlicht, de kleuren van onze vlag en die van onze bevrijders.

Die bevrijding, dat moment en allen die daar aan bijdroegen herdenken we en zullen we nooit vergeten! Dank u wel!

Niet meer uniform

Wat een verschil in de mensen.
Verschillen in kleur en verschillen in taal.
In temperament, in doen en in denken.
Allemaal, allemaal.
Maar juist dat geeft de dreiging.

Met voelt zich belaagd, men komt in verzet.
Het moet uniform zijn, één kleur en één norm zijn.
Zo is het maar net,
onze zin is gezet,
ons systeem, ons brevet.

Marcheren op parade, vastberaden,
op en top beladen met overmacht!
Gewapend tot de tanden, de dood in handen,
in rangen en in standen, geef eer geef acht!
Geef vuur aan onze harten geef aan ons metaal!
Verderf aan die ons tarten, trek ten strijde allemaal!

Kom op voor wat je lief is, het recht aan onze kant!
Vernietig wat een grief is voor ons volk en vaderland!
Aanschouw de waanzinnige beelden.
Verminking, vermissing, verval en verdriet.
Verwoesting, verwarring, vervloeking, vervreemding.
is al wat je ziet! Is al wat je ziet.

Wat je hoort wat je ziet, is verwijt en verkilling.
Het verleden verdwenen, de toekomst vergaan.
In dorpen en steden, door wat mensen deden,
kwijnt de zin van bestaan, verdwijnt de zin van bestaan.
Als oorlogen eens zijn verdreven.

Als mensen niet meer uniform hoeven zijn.
Als iedereen echt is, geen zonderling slecht is,
hoe zou dat dan zijn?
Hoe zou dat dan zijn als je niet hoeft te vechten,
voor dat wat je voelt, je kleur, je moraal?
Als ieder zijn identiteit mag bewaren?
Allemaal, allemaal.

Schep vrede nu, sluit vrede, schep vrede voor altijd!
Dit leed moet zijn geleden, schep vrede wereldwijd.
Laat ons opnieuw beginnen, de wapens aan de kant.
Elkaar in vrijheid vinden met vrede in de hand.
Elkaar in vrijheid vinden met vrede in de hand.